Hugo Kaagman. In de Jordaan, 1991
43. Die mooie Wester (jaren vijftig)
De Jordaan en het levenslied zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De wijk aan de voet van de Westerkerk bracht bekende zangers voort als Johnny Jordaan, Tante Leen en Willy Alberti. Zij zongen vol liefde en nostalgie over de volksbuurt waar ze geboren en getogen waren.
De Jordaan was in de loop der tijden ernstig in verval geraakt. Veel huizen waren rijp voor de sloop. Vanaf de jaren dertig van de twintigste eeuw maakte de gemeente plannen om grote delen neer te halen. Dat ging uiteindelijk niet door. In de Crisisjaren was er gewoonweg geen geld voor, daarna brak de Tweede Wereldoorlog uit. In de jaren vijftig en zestig werd de sloop verhinderd, doordat de wijk een eigen cultuur wist te symboliseren die – zeker na de afbraak van de oude jodenbuurt – door de buitenwereld als ‘typisch Amsterdams’ werd beleefd. Die sloop je niet, die bezing je.
Het is moeilijk te achterhalen wanneer de Jordaan de naam begon te krijgen een bijzondere, ‘typisch Amsterdamse’ wijk te zijn. Er waren meer wijken waar de huizen klein waren en het leven zich grotendeels op straat afspeelde. Ook in andere buurten heerste een cultuur van de harde, directe humor; waar weinig respect was voor de overheid en haar dienaren, tegenover veel ontzag voor het optreden van moeder, zo nodig gesteund door de harde handen van vader.
In ieder geval kwam eind negentiende eeuw de wijk model te staan voor deze ‘overlevingscultuur’. Die werd voor het eerst vol vaart en mededogen beschreven door Israël Querido in zijn vierdelige epos De Jordaan (1912-1924). Hierop haakte Herman Bouber in met zijn razend populaire volkstoneelstukken als Bleeke Bet (1917), Oranje Hein (1919) en De Jantjes (1920). Vanaf 1922 werden deze stuk voor stuk meermalen verfilmd, met onvergetelijke liedjes als ‘In de Jordaan’ (tekst: Louis Davids), ‘O, mooie oude toren’ en ‘Omdat ik zo veel van je houd’.
De definitieve landelijke doorbraak van de Jordaanfolklore kwam in de jaren vijftig dankzij de radio en grammofoonplatenindustrie, en natuurlijk een nieuwe lichting Jordaanzangers. Centraal daarin stond de zanger Johnny Jordaan, die eigenlijk Jan van Musscher heette. Zijn succes begon als een geintje: stamgasten van café De Kuil in de Oudebrugsteeg hadden in 1955 hun zingende kelner ingeschreven voor de zangwedstrijd ‘De stemmen van de Jordaan’ in hotel Krasnapolsky. Tot zijn eigen verbazing won Johnny de eerste prijs met ‘De parel van de Jordaan’, een lied over de Westertoren.
Daarna brak hij snel door met ‘Bij ons in de Jordaan’ en vooral ‘Geef mij maar Amsterdam’. Dat laatste nummer stond begin 1956 maandenlang boven aan de hitparade. Honderdduizenden grammofoonplaten werden verkocht. Dat nam niet weg dat veel omroepen, zoals de VARA, weigerden deze edelkitsch uit te zenden. Bij wijze van protest hiertegen zou koningin Juliana Johnny Jordaan op Soestdijk uitnodigen.
Naast Johnny Jordaan verschenen er al snel meerdere zangers en muzikanten op het toneel: Zwarte Riek (Rika Jansen); Willy Alberti (Carel Verbrugge); Tante Leen, ‘de nachtegaal van de Willemstraat’ (Helena Kok-Polder); de bassist Manke Nelis (Cornelis Pieters) en diens zwager Johnny Meijer, de Koning van de Accordeon. Amsterdam is in vele liederen bezongen, maar wat de Jordaanliedjes bijzonder maakt is de directe autobiografische achtergrond.
Vele malen zouden Johnny Jordaan en Willy Alberti, soms begeleid door Johnny Meijer, misschien wel het mooiste lied uit dit genre zingen: ‘Aan de voet van die mooie Wester’, geschreven door Tom Erich en Jaap Sjouwerman: “Aan de voet van die mooie Wester Heb ik vaak in gedachten gestaan. ‘k Heb er dikwijls staan te dromen Van die mooie, die fijne Jordaan.”
Het lied stelt niet veel voor, maar de uitvoering ontroert. Als eerbetoon is aan de kop van de Elandsgracht een beeldengroep geplaatst van deze Jordaanmuzikanten.
De Jordaan en het levenslied zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De wijk aan de voet van de Westerkerk bracht bekende zangers voort als Johnny Jordaan, Tante Leen en Willy Alberti. Zij zongen vol liefde en nostalgie over de volksbuurt waar ze geboren en getogen waren.
De Jordaan was in de loop der tijden ernstig in verval geraakt. Veel huizen waren rijp voor de sloop. Vanaf de jaren dertig van de twintigste eeuw maakte de gemeente plannen om grote delen neer te halen. Dat ging uiteindelijk niet door. In de Crisisjaren was er gewoonweg geen geld voor, daarna brak de Tweede Wereldoorlog uit. In de jaren vijftig en zestig werd de sloop verhinderd, doordat de wijk een eigen cultuur wist te symboliseren die – zeker na de afbraak van de oude jodenbuurt – door de buitenwereld als ‘typisch Amsterdams’ werd beleefd. Die sloop je niet, die bezing je.
Het is moeilijk te achterhalen wanneer de Jordaan de naam begon te krijgen een bijzondere, ‘typisch Amsterdamse’ wijk te zijn. Er waren meer wijken waar de huizen klein waren en het leven zich grotendeels op straat afspeelde. Ook in andere buurten heerste een cultuur van de harde, directe humor; waar weinig respect was voor de overheid en haar dienaren, tegenover veel ontzag voor het optreden van moeder, zo nodig gesteund door de harde handen van vader.
In ieder geval kwam eind negentiende eeuw de wijk model te staan voor deze ‘overlevingscultuur’. Die werd voor het eerst vol vaart en mededogen beschreven door Israël Querido in zijn vierdelige epos De Jordaan (1912-1924). Hierop haakte Herman Bouber in met zijn razend populaire volkstoneelstukken als Bleeke Bet (1917), Oranje Hein (1919) en De Jantjes (1920). Vanaf 1922 werden deze stuk voor stuk meermalen verfilmd, met onvergetelijke liedjes als ‘In de Jordaan’ (tekst: Louis Davids), ‘O, mooie oude toren’ en ‘Omdat ik zo veel van je houd’.
De definitieve landelijke doorbraak van de Jordaanfolklore kwam in de jaren vijftig dankzij de radio en grammofoonplatenindustrie, en natuurlijk een nieuwe lichting Jordaanzangers. Centraal daarin stond de zanger Johnny Jordaan, die eigenlijk Jan van Musscher heette. Zijn succes begon als een geintje: stamgasten van café De Kuil in de Oudebrugsteeg hadden in 1955 hun zingende kelner ingeschreven voor de zangwedstrijd ‘De stemmen van de Jordaan’ in hotel Krasnapolsky. Tot zijn eigen verbazing won Johnny de eerste prijs met ‘De parel van de Jordaan’, een lied over de Westertoren.
Daarna brak hij snel door met ‘Bij ons in de Jordaan’ en vooral ‘Geef mij maar Amsterdam’. Dat laatste nummer stond begin 1956 maandenlang boven aan de hitparade. Honderdduizenden grammofoonplaten werden verkocht. Dat nam niet weg dat veel omroepen, zoals de VARA, weigerden deze edelkitsch uit te zenden. Bij wijze van protest hiertegen zou koningin Juliana Johnny Jordaan op Soestdijk uitnodigen.
Naast Johnny Jordaan verschenen er al snel meerdere zangers en muzikanten op het toneel: Zwarte Riek (Rika Jansen); Willy Alberti (Carel Verbrugge); Tante Leen, ‘de nachtegaal van de Willemstraat’ (Helena Kok-Polder); de bassist Manke Nelis (Cornelis Pieters) en diens zwager Johnny Meijer, de Koning van de Accordeon. Amsterdam is in vele liederen bezongen, maar wat de Jordaanliedjes bijzonder maakt is de directe autobiografische achtergrond.
Vele malen zouden Johnny Jordaan en Willy Alberti, soms begeleid door Johnny Meijer, misschien wel het mooiste lied uit dit genre zingen: ‘Aan de voet van die mooie Wester’, geschreven door Tom Erich en Jaap Sjouwerman: “Aan de voet van die mooie Wester Heb ik vaak in gedachten gestaan. ‘k Heb er dikwijls staan te dromen Van die mooie, die fijne Jordaan.”
Het lied stelt niet veel voor, maar de uitvoering ontroert. Als eerbetoon is aan de kop van de Elandsgracht een beeldengroep geplaatst van deze Jordaanmuzikanten.